واکنش خاک یا pH ،یک فاکتور مهم در تعیین بسیاری از ویژگی های خاک است که قلیائیت یا اسیدی بودن خاک را تعیین می‌کند.
در اغلب خاک های کشاورزی pH بین ۴ تا ۸/۵ است. pH خاک بسیاری از شرایط موثر بر رشد گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اسیدیته یا pH نقش مهمی در حلالیت عناصر غذایی و قابلیت جذب آن برای گیاه دارد. عناصر غذایی در pH های متفاوت، حلالیت های مختلفی دارند.
تاثیر افزایش یا کاهش pH در خاک بر رشد گیاهان، با سمیت یون های محلول یا کمبود عناصر غذایی صورت می‌گیرد که بواسطه عدم تعادل در تغذیه گیاه به وجود می آید.
تاثیر pH در کمبود یا سمیت عناصر غذایی
در خاک های اسیدی فرم آمونیومی نیتروژن دسترسی بهتری برای گیاه دارد.
عمل نیترات سازی (اکسایش میکروبی آمونیوم به نیترات) در pH زیر ۵/۵ به کندی صورت می‌گیرد. سرعت نیترات سازی مستقیما با pH خاک در ارتباط است و حد مطلوب برای عموم اکسیدکنندگان آمونیوم، pH بیش از ۷ است.
در شرایط اسیدی حلالیت فسفر کاهش می‌یابد و به صورت فسفات های آهن، آلومینیوم و منگنز رسوب می کنند و از دسترس گیاه و میکروارگانیسم ها خارج می‌شود.
در خاک‌های قلیائی رسوب فسفات های کلسیم مشاهده می‌شود که سبب کاهش قابلیت جذب این عنصر برای گیاه می‌شود. بهترین pH برای جذب فسفر محدوده بین ۶ تا ۷ است.
معدنی شدن فسفر آلی خاک با افزایش pH تشدید می‌شود، علت آن کاهش جذب هیدروکسیدهای فلزی خاک برای جذب فسفات های آلی می‌باشد که سبب می‌گردد، فسفات های آلی محلول تر شده و برای معدنی شدن فراهم شوند.
تغییر pH خاک سبب تغییر برتری نسبی کلوییدهای خاک برای کاتیون های دو ظرفیتی و یک ظرفیتی می‌شود و این امر می‌تواند در تبادل پتاسیم مهم واقع شود.
حلالیت بسیاری از عناصر کم مصرف وابسته به pH خاک است به طوریکه حلالیت عناصری از جمله آهن، آلومینیوم، روی، منگنز و مس در خاک‌های اسیدی افزایش می‌یابد و این عناصر برای گیاهان به حالت سمی در می آید.
در صورتی که در شرایط قلیایی کمبود عناصر کم مصرف کاملا مشهود است و با افزایش pH، حلالیت این عناصر و قابلیت دسترسی آنها برای گیاه بشدت کاهش می یابد.
در pH اسیدی عناصر بازی چون کلسیم، منیزیم، پتاسیم و سدیم فراهمی کمی در خاک دارند و گیاه با کمبود این عناصر مواجه می‌شود.
تنها عنصر کم مصرفی که در شرایط pH بالا، به سهولت جذب گیاه می شود مولیبدن است و کمبود این عنصر را می‌توان در شرایط اسیدی مشاهده کرد.
در pH قلیائی عمدتا رسوب کربنات کلسیم در خاک دیده می‌شود و در pH بیشتر از ۹، مستقیما برخی گیاهان آسیب می‌بینند.
تاثیر pH بر شرایط میکروارگانیسم ها
شرایط میکروبی خاک متاثر از pH خاک است.
میکروارگانیسم ها تا حدود زیادی نسبت به pH پایین حساسند، آنزیم های میکروبی وابسته به pH هستند و با تغییرات pH از نظر ساختمانی تغییر می‌کنند، که این امر باعث کاهش فعالیت آنها می‌گردد.
جمعیت میکروبی نسبت به شرایط اسیدی مقاومت های متفاوتی دارند، قارچ ها نسبت به باکتری های بهتر می توانند شرایط اسیدی را تحمل کنند و باکتری ها نسبت به اکتینومیست ها مقاومت بیشتری به pH کم دارند.
واکنش خاک یا pH یک ویژگی تقریبا ثابت در خاک ها است، اما عملیات اصلاحی می تواند تا حدودی pH خاک را متعادل کند و در جذب عناصر برای گیاه موثر باشد.
در خاک های اسیدی، افزودن آهک یک روش اصلاحی در بالا بردن pH خاک محسوب می شود و در مناطقی که مشکل قلیائیت وجود دارد، اصلاح کننده های نظیر گچ کشاورزی، کودهای گوگردی و اسید سولفوریک راهکاری جهت رفع pH بالای خاک و اصلاح آن منظور می‌شود.
با محصولات زیر خاک خود را بهبود ببخشید و از کیفیت کشاورزی خود لذت ببرید :