بافت خاک از اجزا معدنی خاک است و به ترکیب نسبی ذرات رس، سیلت و شن گفته می شود.
به خاکی که دانه های ریز، سهم بیشتری در ترکیب فیزیکی آن دارند، خاک سنگین گفته می شود. زمانی که شن قسمت بیشتری از ذرات خاک را در برگیرد خاک سبک نام دارد.
بافت خاک از عوامل مهم تاثیر گذار بر بسیاری از ویژگی های مدیریتی، تغذیه ای و شیمیایی خاک می باشد.
بافت نامناسب بر کمیت و کیفیت رشد محصول تاثیر دارد.
تاثیر بافت خاک بر انتخاب محصولات مناسب کاشت، مدیریت آبیاری، تغذیه گیاهان، کنترل آفات و بیماری ها و حفاظت خاک اهمیت زیادی دارد.
با افزایش میزان رس، پایداری ذرات خاک در حالت خشک، بیشتر می شود و نفوذپذیری کاهش یافته و خاک سفت تر می گردد، در نتیجه تهویه و نفوذ ریشه ها با مشکل مواجه می شود.
در این خاک ها با وجود ذرات رس، ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتر است و بخش بیشتری از عناصر خاک در فاز تبادلی قرار دارند، بنابراین انباره این خاک ها جهت تامین عناصر معدنی و حاصلخیزی خاک زیاد است.
در این خاک ها ظرفیت نگهداری و جذب آب بالا می باشد، اما بعلت خلل و فرج ریز، نفوذپذیری و حرکت آب در خاک به کندی صورت می گیرد و گاهی اوقات گسترش ریشه مختل می گردد.
در خاک های رسی بعلت تهویه نامناسب و مقادیر بالای رطوبت، احتمال آسیب دیدن ریشه و طوقه وجود دارد.
هرچه بافت خاک سنگین تر باشد، خاصیت بافری (مقاومت خاک در برابر تغییرات pH ) بیشتر است.
در خاک های شنی، بدلیل کمتر بودن ظرفیت تبادل کاتیونی و احتمال آبشویی برخی عناصر غذایی موجود در محلول خاک، نظیر نیترات و پتاسیم امکان بروز کمبود این عناصر غذایی وجود دارد. کوددهی در این زمین ها باید سبک تر و در چند نوبت انجام شود.
در این خاک ها بدلیل منافذ و خلل و فرج بزرگ، حرکت و نفوذ آب در خاک به سهولت انجام می شود و تهویه بخوبی صورت می گیرد، اما قدرت نگهداری خاک برای حفظ و ذخیره رطوبت پایین است.
میزان ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی توسط بافت خاک تحت تأثیر قرار می گیرد. به طور کلی خاک های شنی آب کمتری را حفظ می نمایند، بنابراین تکرار و توالی دور آبیاری برای خاک های درشت بافت، نسبت به خاک های ریز بافت بیشتر است.
می توان با توجه به بافت خاک، تناسب اراضی را برای محصولات زراعی مختلف، تعیین کرد.
توسعه و گسترش ریشه گیاه، نقش بافت خاک را در قابلیت اراضی مشخص می کند.
در خاک های سبک، بهتر است از گیاهانی با رشد و توسعه ریشه بیشتر، استفاده کرد، در صورتی که محصولاتی با ریشه سطحی و گسترش محدود، در خاک های سنگین بهتر رشد می کنند.
با توجه به در صد بالای رس این خاک ها فراهمی مواد غذایی برای این گیاهان به سهولت انجام می شود.
معمولا در خاک های عمیق با بافت متوسط متمایل به درشت، عملکرد محصول بهتر است. طبق تحقیقات انجام شده، بهترین خاک برای کشاورزی خاک لوم شنی است.
با توجه به اهمیت بافت خاک بر روی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و بستری مهم برای رشد محصول، لازم است عملیات اصلاحی و مدیریتی برای اصلاح خاک های سنگین و سبک صورت گیرد.
بهترین ماده جهت اصلاح این خاک ها، استفاده از مواد آلی و کودهای ارگانیک است که سبب بهبود زهکشی، تغذیه مناسب گیاه، افزایش حفظ و نگهداری آب در خاک و در نتیجه عملکرد بهینه محصول می شود.
کشاورز عزیز ما در مرکز خرید کود با بهترین برند های کود منتظر بهبود مخصولات شما هستیم