بی کربنات در آب آبیاری
یکی از عوامل مهم در کیفیت آب و تفسیر نتایج تجزیه آب آبیاری، میزان بی‌کربنات می باشد، بی‌کربنات موجود در آب آبیاری یا محلول خاک سبب اختلال در جذب، انتقال و اعمال فیزیولوژیکی بخشی از عناصر غذایی در گیاه می شود.
غلظت بالای این عنصر در ارزیابی باقی مانده کربنات سدیم به عنوان معیاری برای ارزیابی آبهای کربناتها به کار می رود.
تاثیرات سوء بی کربنات در تغذیه گیاه
بی‌کربنات سبب کاهش رشد ریشه و محدود شدن متابولیسم یا تنفس ریشه می گردد.
افزایش این یون در سیتوپلاسم سلول با بالا رفتن pH سبب افزایش و تجمع اسیدهای آلی ریشه می گردد.
میزان اسید آلی مالات با افزایش فعالیت آنزیم کربوکسیلاز در حضور مقادیر بالای بی‌کربنات افزایش می یابد.
افزایش بی‌کربنات در جذب عناصری چون نیترات و پتاسیم تاثیر منفی دارد. کاهش تنفس گیاه در حضور یون بی کربنات فعالیت پمپ های غشا پلاسمایی و جذب آنیون و کاتیون ها را کاهش می دهد.
غلظت بالای بی‌کربنات، منجر به تجمع کلسیم در ریشه و رسوب کربنات کلسیم در سلول می شود.
بی‌کربنات با افزایش pH، زمینه کاهش غلظت عناصر ریز مغذی بخصوص آهن و روی را در محلول خاک فراهم می کند.
با کاهش قابلیت دسترسی این عناصر در خاک، کم شدن رشد و توسعه ریشه، کاهش احیا آهن سه ظرفیتی در غشا سلول، جذب این عناصر توسط ریشه مختل می شود که سبب کمبود این عناصر در ساقه و برگ گیاه می گردد.
بی‌کربنات بر قابلیت استفاده فیزیولوژیکی آهن موجود در برگ ها تاثیر منفی دارد.
اثر متقابل خاک و بی‌کربنات آب آبیاری
در خاک های آهکی بسته به فشار جزئی دی اکسید کربن، غلظت بی کربنات محلول خاک در محدوده ۲ الی ۴ میلی مول قرار می گیرد، که این میزان می تواند بسرعت تا ۱۰ میلی مول و حتی بیشتر افزایش یابد. این پدیده خصوصا در محدوده ریزوسفر محلول خاک که تهویه نامناسب دارند امکان پذیر است.
زمانی که میزان بی‌کربنات در خاک در حال تعادل باشد، افزایش فعالیت کلسیم خاک، فعالیت بی‌کربنات را کاهش می دهد.
در مواقعی که آب آبیاری محدودیت شدیدی از نظر بی‌کربنات ندارد، خطر وجود آن در محلول خاک وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
وجود مقدار زیاد بی‌کربنات در آب آبیاری نسبت به میزان کلسیم و منیزیم، خطر دیگری را نیز در پی دارد که همان سدیمی شدن خاک و اثرات تخریبی ناشی از آن بر ساختمان خاک و شور شدن اراضی می باشد.
یکی از شاخص های مهم که می بایست به آن توجه شود، باقی مانده کربنات سدیم است، اگر فرض کنیم همه کلسیم و منیزیم به صورت کربنات ها رسوب می کنند، کربنات سدیم باقی مانده با روش زیر محاسبه می شود.
RSC= (CO3 + HCO3) _ (Ca 2+ + Mg 2+)
چنانچه RSC در آب کمتر از ۱/۵ باشد، برای آبیاری مناسب است و آبهای که مقدار RSC آنها بین ۱/۲۵ تا ۲/۵ میلی اکی والان در لیتر باشد، در حد متوسط قرار دارند، اما آب های که مقدار RSC آن ها بیش از ۲/۵ باشد، برای آبیاری مناسب نمی باشند.
در آبهای که مقدار نسبی یون بی کربنات زیاد باشد، تمایل به رسوب کلسیم و حتی منیزیم در این خاک ها افزایش پیدا می کنند و با کاهش یون های دو ظرفیتی میزان SAR محلول خاک و به طبع درصد سدیم تبادلی ESP بیش از حد می شود.
اگر در آب آبیاری غلظت نمک ها کم باشد و میزان pH پایین، حضور بی‌کربنات بر خاک اثر چندانی نداشته، در غیر اینصورت بی‌کربنات ها به طور معنی داری باعث افزایش درصد سدیم تبادلی ESP می گردند.
پارامتر مناسب برای بررسی کیفی آبهای کربناتها نمایه اشباع لانژیلر است.
SI=8.4 – pHc
که در آن ۸/۴ حدود اسیدیته خاک شور غیر سدیمی، در حالت تعادل با کربنات کلسیم است.
اگر این شاخص منفی باشد، آب کربنات کلسیم را در خود حل می کند و خطر رسوب آن وجود ندارد و مثبت بودن این شاخص، نشان دهنده رسوب کربنات کلسیم در آب است.
روش های مدیریتی برای کاهش محدودیت بی کربنات
استفاده از کودهای گوگردی ارگانیک و فسفاته می تواند سبب کاهش موضعی pH منطقه ریشه شده و قابلیت دسترسی عناصر غذایی نظیر فسفر، آهن و روی را برای گیاه افزایش دهد.
بهبود شرایط تهویه خاک می تواند از افزایش غلظت CO2 در اطراف ریشه و بالا رفتن غلظت یون بی کربنات کاسته تا عناصر غذایی به صورت مناسب در اختیار گیاه قرار گیرند.
استفاده از گچ کشاورزی (سولفات کلسیم دو آبه) در این اراضی توصیه می شود.
در مناطقی که ناگزیر از استفاده آب آبیاری با محدودیت بی‌کربنات هستیم، انتخاب ارقام و گونه های مقاوم به بی‌کربنات و کلروز ناشی از آن می تواند راه حل مناسبی باشد که گیاه کمتر صدمه ببیند.
محلول پاشی کودهای میکرو می تواند اختلالات ناشی از وجود این یون را برطرف کنند.
کشاورز عزیز ما در مرکز خرید کود با بهترین برند های کود منتظر بهبود مخصولات شما هستیم